حرکت المحرومین
«حرکت المحرومین از ایمان حقیقی به خدا و انسان و آزادی کامل و کرامت وی نشات گرفته و هرگونه ستم اجتماعی و نظام سیاسی طائفی را رد کرده است.»
امام موسی صدر این حرکت را با هدف ارتقا زندگی اجتماعی مردم لبنان در سال ۱۳۵۳ شکل داد. حرکتی که اگرچه توسط رهبر شیعیان لبنان پایه گذاری شد، اما هدفش تمام لبنانیان بود و همه مردم لبنان از مسیحی و شیعه و سنی و دروزی و… می توانستند در آن عضو شوند.
حرکت المحرومین تمام فعالیت های فقر زدایی را که از آغاز حضور امام در لبنان آغاز شده بود، منسجم کرد و هدفش را از جنوب به سراسر لبنان گسترش داد.
امام موسی صدر که در سال ۱۳۳۸ به عنوان جانشین علامه شرف الدین برای رهبری شیعیان لبنان به این کشور رفته بود، در ابتدا به شناخت جامعه لبنان و شرایط زندگی شیعیان پرداخت. در اولین سال ورود، ایشان به تمام مناطق و روستاهای لبنانرفت و از نزدیک با واقعیت جامعه لبنان آشنا شد.
امام صدر برای انجام فعالیت های خود دو اصل را مدنظر قرار داد:
۱-بررسی و پذیرش وضع موجود؛ ایشان در این زمینه می گوید: «مصلح قبل از هر چیز باید واقع را هرچند تلخ هم باشد درک کند.»
۲- توجه به وضعیت معیشتی افراد، چرا که معتقد بود؛ «هیچ دعوتی نمی تواند بدون توجه به وضع معیشتی انسان به موفقیت برسد.»
سید موسی صدر ایمان و عدالت را در اسلام مساوری هم می دانست و می گفت «ایمان بدون کوشش در راه تحقق عدالت اصالتی ندارد.»
با این دیدگاه، فعالیت های اصلی و ابتدایی امام موسی صدر در لبنان و بخصوص در جنوب، فعالیت های اقتصادی_اجتماعی بود. ایشان در سال ۱۹۶۰، یکسال بعد از دورد به لبنان، جمعیت خیریه «بر و احسان» را که توسط علامه شرف الدین تاسیس شده بود، سازماندهی کرد و گسترش داد.
اولین فعالیت چشمگیر امام، حذف تکدی گری در شهر صور (شهر محل اقامت) بود، که با جلب کمک های مردمی و سازماندهی آنان در جمعیت بر و احسان انجام شد. برای انجام این کار، به پیشنهاد امام تکدیان شهر صور (که اکثرا شیعه بودند) شناسایی و دسته بندی شدند؛ برای کسانی که توانایی کار داشتند، ایجاد شغل شد و کسانی که از کار افتاده بودند تحت پوشش کمک های جمعیت قرار گرفتند.
امام موسی صدر بوسیله همین جمعیت، وضعیت زنان شیعه را هم ارتقا داد. در آن زمان زنان شیعه از نظر فرهنگی و عقیدتی بسیار ضعیف بودند. بنا به گفته خود امام، مساله زنان شیعه حجاب و بی حجابی نبود، بحث برهنگی بود! و این وضعیت ریشه در مشکلات فرهنگی و ضعف هویت شخصی زنان داشت.
امام موسی صدر برای حل این مشکل، زنان را دعوت به همکاری در جمعیت بر و احسان کرد و مسئولیت شناسایی نیازمندان و توزیع کمک ها را به آنان سپیر. با این کار، زنان هویت اجتماعی بدست آوردند و توانستند در عرصه جامعه نقشی ایفا کنند. بعد از گذشت یکسال، وضعیت پوشش زنان هم بهبود پیدا کرد و حد متوسطی را اختیار کردند.
در کنار این فعالیت، امام صدر مراکز خیریه دیگری هم تاسیس کرد. مانند:
مدسه صنعتی جبل عامل
خانه دختران
آموزشگاه پرستاری
مراکز پزشکی
موسسه قالی بافی
دارالایتام
سازمان زنان
کلاس های مبارزه با بی سوادی
کودکستان
خانه معلولان
مدرسه نمونه دختران
باشگاه ورزشی جوانان
و مرکز آموزش علوم دینی «معهد الدراسات الاسلامیه» و …. .
تاسیس مجلس اعلای شیعیان و بعدها جنبش امل برای احقاق حقوق اجتماعی و سیاسی شیعیان و دفاع و مقاومت در برابر اسرائیل، بخش دوم فعالیت های امام را تشکیل می دهند. این فعالیت های سیاسی بعد از ارتقای وضع معیشتی، اجتماعی و فرهنگی مردم انجام شد.
محبوبیتی که امام موسی صدر طی ۱۹ سال فعالیت در لبنان بین تمام آحاد جامعه، از تمام فرقه ها بدست آورد، نتیجه دیدگاه و روش متفاوت ایشان به عنوان یک مصلح اجتماعی بود. ایشان اعتقاد داشت: «در صورتی که سبک دعوت متناسب با زمان باید و با توجه به احتیاجات روحی مردم، اسلام جامع و کاملی عرضه بشود، اثر بسیار خوبی می توان گرفت و همه طبقاتف حتی عنان گسیختگان و بی خبران دعوت را می پذیرند.. فقط اخلاص، دوق و ابتکار در اسلوب دعوت و استقامت لازم است.»
*) جهت مشاهده سایت موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر به آدرس www.imamsadr.ir مراجعه نمایید.